Martin Codax y las cantigas de santuario gallegoportuguesas

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.3989/rfe.2018.012

Palabras clave:

Lírica gallegoportuguesa, cantigas de amigo, cantigas de santuario, Martin Codax, Vigo

Resumen


El presente artículo estudia las cantigas de amigo gallegoportuguesas que se conocen como “cantigas de santuario”, atendiendo a sus condiciones de producción y recepción como claves para acceder a su significado. Se cuestiona la relación existente entre el autor y el templo aludido en la cantiga, para lo cual se adoptan como objeto de estudio a Martin Codax y sus siete cantigas de amigo. Para ello se analizan el posible origen toponímico de su apellido y la relación que mantiene con Vigo, el lugar que se menciona en sus cantigas.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Álvarez Blázquez, José María (1960): La ciudad y los días. Calendario histórico de Vigo, Vigo, Ediciones Monterrey.

Álvarez Blázquez, José María (1980): "Cuadros de Vigo en la Edad Media", en Álvaro Cunqueiro y José María Álvarez Blázquez (coords.), Vigo en su historia, Vigo, Caja de Ahorros Municipal de Vigo, pp. 61-124.

Álvarez Blázquez, José María (1998): Martin Codax, cantor del mar de Vigo, Vigo, Instituto de Estudios Vigueses.

Asensio, Eugenio (1970): Poética y realidad en el cancionero peninsular de la Edad Media, Madrid, Gredos.

Barreiro Somoza, José (1987): El señorío de la iglesia de Santiago de Compostela (siglos IX-XIII), A Coru-a, Diputación de A Coru-a.

Beltran, Vicenç (1987): Canción de mujer, cantiga de amigo, Barcelona, PPU.

Beltran, Vicenç (2002): "Tópicos y creatividad en la cantiga de amigo tradicional", Santa Barbara Portuguese Studies, VI, pp. 5-21.

Beltran, Vicenç (s. a.): Martin Codax o el poeta intemporal, <http://www.cervantesvirtual.com/bib_autor/Codax/estudio.shtml>.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (1999): Antroponimia medieval galega (ss. VIII-XII), Tübingen, Max Niemeyer.

Boullón Agrelo, Ana Isabel (2013): "Variación e estandarización na toponimia galega", en María Dolores Gordón Peral (ed.), Lengua, espacio y sociedad. Investigaciones sobre normalización toponímica en España, Berlín, De Gruyter, pp. 37-59.https://doi.org/10.1515/9783110314953.37

Brea, Mercedes (coord.) (1996): Lírica profana galego-portuguesa, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia.

Brea, Mercedes (1999): "Las «cantigas de romería» de los juglares gallegos", en Santiago Fortu-o Llorens y Tomás Martínez Romero (coords.), Actes del VII Congrès de l'Associació Hispànica de Literatura Medieval (Castelló de la Plana, 22-26 de setembre de 1997), Castellón de la Plana, Universitat Jaume I, I, pp. 381-396.

Brea, Mercedes y Pilar Lorenzo (1998): A cantiga de amigo, Vigo, Xerais.

Cambón Suárez, Segundo (1957): El monasterio de Santa María de Melón (siglos XII-XIII), tesis doctoral, Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela.

Carré Aldao, Eugenio (1936): Provincia de La Coru-a, en Francisco Carreras Candi (dir.), Geografía del Reino de Galicia, II, Barcelona, Alberto Martín.

Carzolio, María Inés (2002): "Antroponimia servil en el Noroeste hispánico. Los siervos de Celanova, Sobrado y Samos", en Monique Bouren y Pascal Chareille (eds.), Genèse médiévale de l'anthroponymie moderne. Études d'anthroponymie médiévale. VIIe et VIIIe Rencontres - Azay-le-Ferron, 1995-1997, Tours, Université de Tours, pp. 141-213.

Colección diplomática de Galicia Histórica (1901): Santiago de Compostela, Tipografía Galaica, n.º CIII.

Correia, Angela (1993): "Sobre a especificidade da cantiga de romaria", Revista da Biblioteca Nacional, VIII, pp. 7-22.

Duby, Georges (1973a): "Structures de parenté et noblesse dans la France du Nord aux XIe et XIIe siècles", en Georges Duby, Hommes et structures du Moyen Âge, Paris, Mouton, pp. 267-285.

Duby, Georges (1973b): "Remarques sur la littérature généalogique en France aux XIe et XIIe siècles", en Georges Duby, Hommes et structures du Moyen Âge, Paris, Mouton, pp. 287-298.

Fernández Guiadanes, Antonio (1998): Cantigas do mar de Vigo: edición crítica das cantigas de Meendinho, Johan de Cangas e Martin Codax, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia.

Fernández Rodríguez, Manuel (2004): Toronium. Aproximación a la historia de una tierra medieval, Santiago de Compostela, Instituto de Estudios Padre Sarmiento, CSIC.

Ferreira, Maria do Rosário (1997): "Nomina sunt res? Do poder reificador das designações genéricas no corpus da lírica galego-portuguesa", en Cristina Almeida Ribeiro y Margarida Madureira (coords.), O género do texto medieval, Lisboa, Cosmos, pp. 43-54.

Ferreira Priegue, Elisa (1988): Galicia en el comercio marítimo medieval, A Coru-a, Fundación Barrié de la Maza.

Filgueira Valverde, Xosé (1958): "Poesía de santuarios", Compostellanum, 3, pp. 271-286.

Gonçalves, Elsa (1986): "Pressupostos históricos e geográficos à crítica textual no ámbito da lírica medieval galego-portuguesa: (1) "Quel da Ribeira"; (2) A romaria de San Servando", en Actes du Colloque Critique Textuelle Portugaise (Paris, 20-24 octobre 1981), Paris, Fundação Calouste Gulbenkian, pp. 41-53.

González Vázquez, Marta (1996): El arzobispo de Santiago: una instancia de poder en la Edad Media (1150-1400), Sada, Ediciós do Castro.

González Vázquez, Marta y Francisco Javier Pérez Rodríguez (1995): "El sistema antroponímico en Galicia. Tumbo del monasterio de Samos. Siglos VIII al XIII", en Pascual Martínez Sopena (coord.), Antroponimia y sociedad. Sistemas de identificación hispano-cristianos en los siglos IX al XIII, Valladolid, Universidad de Valladolid/Universidade de Santiago de Compostela, pp. 49-71.

Gutiérrez García, Santiago (2008): "Sobre a posible orixe toponímica do apelido Codax", en Mercedes Brea, Francisco Fernández Rei y Xosé Luís Regueira (eds.), Cada palabra pesaba, cada palabra medía. Homenaxe a Antón Santamarina, Santiago de Compostela, Universidad de Santiago de Compostela, pp. 493-501.

Gutiérrez García, Santiago (2010): "Poesía gallegoportuguesa y géneros literarios", Voz y Letra, 21, pp. 11-35.

Herlihy, David (1983): "The Making of the Medieval Family: Symmetry, Structure, and Sentiment", Journal of Family History, 8, pp. 116-130.https://doi.org/10.1177/036319908300800202

López Ferreiro, Antonio (1902): Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santiago de Compostela, Santiago de Compostela, Seminario Conciliar Central.

Loscertales de García de Valdeavellano, Pilar (ed.) (1976): Tumbos del monasterio de Sobrado de los Monjes, Madrid, Dirección General del Patrimonio Artístico y Cultural/Archivo Histórico Nacional.

Lucas Álvarez, Manuel (1999): El archivo del monasterio de San Martiño de Fóra o Pinario de Santiago de Compostela, II, Sada, Ediciós do Castro/Seminario de Estudos Galegos.

Maia, Clarinda Azevedo (1997): História do galego-português. Estado linguístico da Galiza e do Noroeste de Portugal desde o século XIII ao século XVI (Com referência à situação do galego moderno), Lisboa, Fundação Calouste Gulbenkian.PMCid:PMC175386

Mattoso, José (1980): A nobreza medieval portuguesa, a família e o poder, Lisboa, Estampa.

Mattoso, José (1985a): Ricos-homens, infanções e cavaleiros. A nobreza medieval portuguesa nos séculos XI e XII, Lisboa, Guimarães Editora.

Mattoso, José (1985b): Identificação de um país. Ensaio sobre as origens de Portugal 1096-1325, Lisboa, Estampa.

Mattoso, José (1993): "Livros de Linhagens", Giulia Lanciani y Giuseppe Tavani (coords.), Dicionário da literatura medieval galega e portuguesa, Lisboa, Caminho, pp. 419-421.

Michäelis de Vasconcelos, Carolina (1905): Cancioneiro da Ajuda, Lisboa, Imprensa Nacional Casa da Moeda.

Monteagudo, Henrique (1998): "Cantores de santuario, cantares de romaría", en Congreso "O mar das cantigas", Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, pp. 99-127.

Monteagudo, Henrique (2014): A nobreza minhota e a lírica trobadoresca na Galicia da primeira metade do século XIII: a personalidade histórica do trobador Johan Soayrez Somesso; os trobadores Afonso Soarez Sarraça e Estevan Fayan, Noia, Toxosoutos.

Moralejo Lasso, Abelardo (1977): Toponimia gallega y leonesa, Santiago de Compostela, Pico Sacro.

Mussons, Anna Maria (1996): "Los trovadores en los últimos a-os del siglo XIII. Ayras Nunez y la romería de Sancho IV", en Carlos Alvar y José Manuel Lucía Megías (eds.), Actas del Congreso Internacional "La literatura en la época de Sancho IV" (Alcalá de Henares, 21-24 de febrero de 1994), Alcalá de Henares, Universidad de Alcalá de Henares, pp. 232-233.

Nunes, José Joaquim (1973): Cantigas d'amigo dos trovadores galego-portugueses, Lisboa, Centro do Livro Brasileiro.

Oliveira, António Resende de (1994): Depois do espectáculo trovadoresco, Lisboa, Colibri.

Oliveira, António Resende de (2001): O trovador galego-portugués e o seu mundo, Lisboa, Notícias.

Portela Silva, Ermelindo (1976): La región del Obispado de Tuy en los siglos XII a XV: una sociedad en la expansión y en la crisis, Santiago de Compostela, El Eco Franciscano.

Portela Silva, Ermelindo (1981): La colonización cisterciense en Galicia (1142-1250), Santiago de Compostela, Universidad de Santiago de Compostela.

Portela, Ermelindo y María del Carmen Pallares (1993a): "Algunos problemas relativos a la evolución de las estructuras familiares en la nobleza", en De Galicia en la Edad Media. Sociedad, espacio y poder, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, pp. 261-276.

Portela, Ermelindo y María del Carmen Pallares (1993b): "Aristocracia y sistema de parentesco en los siglos centrales de la Edad Media: el grupo de los Traba", Hispania. Revista Española de Historia, 53, pp. 823-840.

Portela, Ermelindo, y Pallares, María del Carmen (1995): "El sistema antroponímico en Galicia. Tumbos del monasterio de Sobrado. Siglos IX a XIII", en Pascual Martínez Sopena (coord.), Antroponimia y sociedad. Sistemas de identificación hispano-cristianos en los siglos IX al XIII, Valladolid, Universidad de Valladolid/Universidade de Santiago de Compostela, pp. 21-47.

Rei, Maxi (2004): "Referencias documentais ó concello de Abegondo durante a Alta Idade Media", Anuario Brigantino, XXVII, pp. 179-198.

Ron Fernández, Xosé Xabier (2005): "Carolina Michaëlis e os trobadores representados no Cancioneiro da Ajuda", em Mercedes Brea (coord.), Carolina Michaëlis e o Cancioneiro da Ajuda, hoxe, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, pp. 121-188.PMid:15713240

Ron Fernández, Xosé Xabier (2016): "Documentatio nomina tropatorum (I). Unha nova hipótese sobre o trobador Johan Nunez Camanez e sobre o apelido de Martin Codax", en Elvira Fidalgo Francisco, Esther Corral Díaz y Pilar Lorenzo Gradín (eds.), Cantares de amigos. Estudos en homenaxe a Mercedes Brea, Santiago de Compostela, Universidade de Santiago de Compostela, pp. 769-778.

Sánchez Bargiela, Rafael (1999): "Vigo na Idade Media", en Antonio de la Pe-a Santos et alii, Historia de Vigo, Vía Oleiros, Láctea Editorial, pp. 86-171.

Santiago y Gómez, José de (2005 [1895]) : Historia de Vigo y su comarca, Pontevedra, Diputación de Pontevedra.

Souto Cabo, José António (2012): Os cavaleiros que fizeram as cantigas: aproximação às origens socioculturais da lírica galego-portuguesa, Niterói, Editora da Universidade Federal Fluminense.

Tavani, Giuseppe (1986): A poesía lírica galego-portuguesa, Vigo, Galaxia.

Tavani, Giuseppe (1992): A poesía de Airas Nunez, Vigo, Galaxia.

Tavani, Giuseppe (1998): "Aínda sobre Martin Codax e Mendinho", en Congreso O Mar das Cantigas, Santiago de Compostela, Xunta de Galicia, pp. 43-58.

Torres Luna, María Pilar de (dir.) (1986): Geografía de Galicia. II, Población y poblamiento, A Coru-a, Xuntanza.

Ventura, Leontina (1992): A nobreza de corte de Afonso III, Coimbra, Universidade de Coimbra.PMCid:PMC1016141

Vieira, Yara Frateschi (1999): En cas dona Maior: os trovadores e a corte senhorial galega no século XIII, Santiago de Compostela, Laiovento.

Weiss, Julian (1988): "Lyric Sequences in the Cantigas d'amigo", Bulletin of Hispanic Studies, LXI, pp. 21-37.

Weiss, Julian (1997): "On the Conventionality of the Cantigas d'amor", La Corónica, 26, pp. 225-245.

Ziegler, Vickie L. (1975): The Leitword in Minnesang: Stylistic Analysis and Textual Criticism, University Park, Pennsylvania State University Press.

Zumthor, Paul (1972): Essai de poétique médiévale, Paris, Seuil.

Descargas

Publicado

2018-12-30

Cómo citar

Gutiérrez García, S. (2018). Martin Codax y las cantigas de santuario gallegoportuguesas. Revista De Filología Española, 98(2), 341–370. https://doi.org/10.3989/rfe.2018.012

Número

Sección

Artículos