Origen y andanzas del término económico dita

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.3989/rfe.2019.006

Palabras clave:

dita, lenguaje económico, etimología, préstamo, catalanismo, italianismo

Resumen


La etimología del término económico dita, que sobrevive en América y en Andalucía, es considerada todavía como “discutida” en la versión en línea del DRAE. Cuervo, en su tiempo, propuso un origen italiano, mientras Corominas dio la preferencia a un origen catalán. En el presente artículo me propongo mostrar que el término tuvo efectivamente un origen italiano, pero fue transmitido al español a través del catalán. Se mostrará, además, que las hipótesis de Cuervo y Corominas sobre las palabras concretas que habrían servido de modelo al español son incorrectas. El étimo está representado más bien por el italiano detta, que designaba inicialmente en la Edad Media el enunciado del banquero que acompañaba el giro bancario de una cuenta a otra.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Accademia della Crusca (1612): Vocabolario, Venezia, Alberti, <http://www.lessicografia.it/>.

Alcalá Venceslada, Antonio (1951): Vocabulario andaluz, Madrid, Aguirre.

Alcover, Antoni M.a y Francesc de B. Moll (2005 [1951-1962]): Diccionari català-valencià-balear, Palma de Mallorca, Miramar.

Alvar Ezquerra, Manuel (2000): Tesoro Léxico de las Hablas Andaluzas, Madrid, Arco/Libros.

Asociación de Academias de la Lengua Española (2010): Diccionario de americanismos, Madrid, Santillana.

Beltrán de Heredia, Vicente (ed.) (1935): Comentarios a la Secunda secundae de Santo Tomás, vol. IV, Salamanca, Biblioteca de Teólogos Españoles.

Benveniste, Émile (1969): Le vocabulaire des institutions indo-européennes. Vol. 1: Économie, parenté, société, Paris, Les Éditions de Minuit.

Calero López de Ayala, José L. (1987): Léxico alcarreño conquense: aproximación al estudio etnolingüistico de la comarca, Cuenca, Excelentísima Diputación Provincial de Cuenca.

Carande, Ramón (1978): Otros siete estudios de historia de España, Barcelona, Ariel.

Cassandro, Giovanni (1962): Un trattato inedito e la dottrina dei cambi nel Cinquecento, Napoli, ESI.

Company, Concepción y Chantal Melis (2002): Léxico Histórico del Español de México, México, UNAM.

Conde y Delgado de Molina, Rafael (1988): “Las actividades y operaciones de la banca barcelonesa trecentista de Pere Descaus y Andreu d’Olivella”, Revista Española de Financiación y Contabilidad, XVII (55), pp. 115-169.

CORDE = Real Academia Española: Banco de datos (CORDE) [en línea]. Corpus diacrónico del español, <http://www.rae.es>

Cuervo, Rufino José (1909): “IV. Dita”, Bulletin Hispanique, 11, pp. 287-294. https://doi.org/10.3406/hispa.1909.1617

DCECH = Juan Corominas y José Antonio Pascual (1980-1991): Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico, Madrid, Gredos.

DEA = Olimpia Andrés, Manuel Seco y Gabino Ramos (1999): Diccionario del Español Actual, Madrid, Santillana.

DECat = Joan Coromines (1982): Diccionari etimològic i complementari de la llengua catalana, Barcelona, Curial.

DELI = Manlio Cortelazzo y Paolo Zolli (1979-1988): Dizionario etimologico della lingua italiana, Bologna, Zanichelli.

DRAE = Real Academia Española (2014-): Diccionario de la lengua española, <http://dle.rae.es>.

Edler, Florence (1934): Glossary of Medieval Terms of Business. Italian series 1200-1600, Cambridge, The Mediaeval Academy of America.

FEW = Walther von Wartburg (1928-2002): Französisches Etymologisches Wörterbuch, Bâle, Zbinden.

García, Arcadio (1964): “El contrato de «dita» y la letra de cambio”, Ausa, 49, pp. 81-87.

GDLI = Salvatore Battaglia (ed.) (1961-2002): Grande dizionario della lingua italiana, Torino, UTET.

Goris, Jan Albert (1925) : Étude sur les colonies marchandes méridionales (Portugais, Espagnols, Italiens) à Anvers de 1488 à 1567, Louvain, Librairie Universitaire.

Graeber, David (2011): Debt. The first 5000 Years, New York, Melville.

Hudson, Michael (2004): “The archaeology of money: Debt vs. barter theories of money”, en Randall L. Wray (ed.), Credit and State Theories of Money, Cheltenham, Elgar, pp. 99-127.

Hurtado, Víctor (2005): Llibre de deutes, trameses i rebudes de Jaume de Mitjavila i companyia 1345-1370. Edició, estudi comptable i econòmic, Barcelona, Consell Superior d’Investigacions Científiques.

Iborra Lerma, José Manuel y Margarita Vila López (eds.) (2013): Cartes comercials i lletres de canvi de Francés Crespo, mercader valencià (1585-1601), València, Universitat de València.

Ingham, Geoffrey (2004): The Nature of Money, Cambridge, Polity Press.

Institut d’Estudis Catalans (1995): Diccionari de la llengua catalana, Barcelona, Edicions 3 i 4.

Lapeyre, Henri (1982): La Taula de cambis (en la vida económica de Valencia a mediados del reinado de Felipe II), Valencia, Del Cenia al Segura.

LEI = Max Pfister (1984-): Lessico etimologico italiano, Wiesbaden, Reichert.

López Blanquet, Marina (1992): Uruguayismos, Montevideo, Monteverde.

Melis, Federigo (1962): Aspetti della vita economica medievale, Siena/Firenze, Monte dei Paschi di Siena/Olschki.

Melis, Federigo (1972): Documenti per la storia economica dei secoli XIII-XIV, Firenze, Olschki.

Morínigo, Marcos A. (1985): Diccionario de americanismos, Barcelona, Muchnik.

NTLE = Lidio Nieto Jiménez y Manuel Alvar Ezquerra (2007): Nuevo Tesoro Lexicográfico del Español (s. XIV-1726), Madrid, Arco/Libros.

Oudin, César (1616): Tesoro de las dos lenguas francesa y española, Paris, Orry.

Real Academia Española (2002 [1732]): Diccionario de Autoridades, Madrid, Gredos.

Terlingen, Johannes Hermanus (1953): Los italianismos en español desde la formación del idioma hasta principios del siglo XVII, Amsterdam, Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij.

Trolli, Domizia (1998): “Postilla a ditta (di banco)”, Lingua Nostra, 59, pp. 20-21.

Usher, Abbott P. (1943): The Early History of Deposit Banking in Mediterranean Europe, Cambridge, Harvard University Press.

Walde, Alois (1938): Lateinisches etymologisches Wörterbuch, vol. 3, Johann Baptist Hofmann (ed.), Heidelberg, Winter.

Descargas

Publicado

2019-06-30

Cómo citar

Rainer, F. (2019). Origen y andanzas del término económico dita. Revista De Filología Española, 99(1), 145–162. https://doi.org/10.3989/rfe.2019.006

Número

Sección

Artículos