El marcado diferencial de objeto en el español del siglo XIX en Cataluña: registro y contacto de lenguas
DOI:
https://doi.org/10.3989/rfe.2022.004Palabras clave:
DOM, español, contacto de lenguas, registro, catalán, siglo XIXResumen
Este estudio analiza el marcado diferencial de objeto (DOM) en la variedad del castellano en contacto con el catalán en la segunda mitad del siglo XIX. En concreto se estudian dos corpus escritos en castellano en la ciudad de Tarragona (Cataluña), con diferentes grados de formalidad, y se comparan con un tercer corpus de cartas en español y remitidas desde zonas sin contacto con otras lenguas. Nuestro análisis confirma que el contacto español-catalán limita el avance del DOM, que se muestra también sensible a otros factores como el registro.
Descargas
Citas
Fuentes primarias
ANC = Arxiu Nacional de Catalunya. Administració de les cases del carrer Santiyán i General Contreras de Tarragona de Emília de Viala, hereva de Dolors Masalles i Viala (1875-1893). ANC1-1068-T-243.
Arbelo García, Adolfo I (ed.) (2011): Correspondencia canario-americana: familia y redes sociales (siglos xviii y xix), Madrid, Ediciones Idea.
Pérez Murillo, M.ª Dolores (ed.) (1999): Cartas de emigrantes escritas desde Cuba: Estudio de mentalidades y valores en el siglo xix, Sevilla, Aconcagua Libros.
Yxart, José (1894): El arte escénico en España, Barcelona, Imprenta de La Vanguardia.
Bibliografía
Aissen, Judith (2003): "Differential object marking: Iconicity vs. economy", Natural Language and Linguistic Theory, 21 (3), pp. 435-483. https://doi.org/10.1023/A:1024109008573
Alfaraz, Gabriela G. (2011): "Accusative object marking. A change in progress in Cuban Spanish?", Spanish in Context, 8 (2), pp. 213-234. https://doi.org/10.1075/sic.8.2.02alf
Atienza, Encarna (1996): "Una tipología de interferencias catalán-castellano a partir de las producciones escritas de los estudiantes universitarios bilingües", Actas del IV Congreso de Didáctica de la Lengua y la Literatura, Universitat de Barcelona, pp. 577-582.
Bautista-Maldonado, Salvador y Silvina Montrul (2019): "An experimental investigation of Differential Object Marking in Mexican Spanish", Spanish in Context, 16 (1), pp. 22-50. https://doi.org/10.1075/sic.00025.bau
Blas Arroyo, José Luis (1994): "Datos sobre el uso de los pronombres átonos de tercera persona en el habla de Valencia: aproximación sociolingü.stica", Epos: Revista de filología, 10, pp. 93-136. https://doi.org/10.5944/epos.10.1994.9870
Bossong, Georg (1985): Empirische Universalienforschung. Differentielle Objektmarkierung in der neuiranischen Sprachen, Tübingen, Narr.
Bossong, Georg (1991): "Differential Object Marking in Romance and Beyond", en Douglas A. Kibbee y Dieter Wanner (eds.), New Analyses in Romance Linguistics, Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins Publishing, pp. 143-170. https://doi.org/10.1075/cilt.69.14bos
Bullock, Barbara E. y Almeida J. Toribio (2009): "Reconsidering Dominican Spanish: Data from the rural Cibao", Revista Internacional de Lingü.stica Iberoamericana, 7 (2), pp. 49-73. Cala Carvajal, Rafael (2000): "El contacto de lenguas castellano-catalán a la luz de los epistolarios catalano-cubanos", Pragmalingü.sica, 8-9, pp. 43-60. https://doi.org/10.25267/Pragmalinguistica.2000.i8.03
Campbell, Lyle (2017): "Language Contact and Language Documentation: Whence and Whither?", en Hannah Foster, Michael Everdell, Katie Bradford, Lorena Orjuela, Frances Cooley, Hammal Al Bulushi y Ambrocio Gutierrez Lorenzo (eds.), Proceedings of SALSA 25, Texas Linguistics Form 60, <http://salsa.ling.utexas.edu/proceedings/2017/Campbell.pdf>.
Carrera-Sabaté, Josefina, Clàudia Pons-Moll y Joan Solà-Cortassa (2014): Els sons del català, <http://www.ub.edu/sonscatala/> [Fecha de consulta: 02/09/2019].
Casanovas Català, Montserrat (2004): "Cuando el español es segunda lengua. Estudio cualitativo de las modificaciones del paradigma preposicional del español", Analecta Malacitana, 27, 1, pp. 221-246. Company, Concepción (2005): "Frecuencia de uso y contacto lingü.stico. La construcción artículo indefinido + posesivo + sustantivo", Spanish in Context, 2:2, pp. 131-156. https://doi.org/10.1075/sic.2.2.02com
Corral Esteban, Avelino (2020): "A Study of DOM in Asturian ('Dialectu Vaqueiru')", Journal of Language Contact, 13 (1), pp. 96-140. https://doi.org/10.1163/19552629-bja10004
Costanza, Mario Andrés Della (2016): La marcación diferencial del objeto (DOM) en el español: ¿Una construcción con varios significados?, tesis doctoral, Zurich, Zürich Universität,
DBE = Real Academia de la Historia (2017): Diccionario biográfico electrónico, Madrid, <http://dbe.rah.es/> [Fecha de consulta: 17/06/2019].
Delais-Roussarie, Elisabeth, Jenny Doetjes y Petras Sleeman (2004): "Dislocations", en Francis Corblin y Henriëtte de Swart (eds.), Handbook of French semantics, Stanford, CSLI Publication, pp. 501-528.
Elspass, Stephan (2012): "The Use of Private Letters and Diaries in Sociolinguistic Investigation", en Juan M. Hernández-Campoy y Juan C. Conde-Silvestre (eds.), The Handbook of Historical Sociolinguistics, Chichester, Wiley-Blackwell, pp. 156-169. https://doi.org/10.1002/9781118257227.ch9
Enrique Arias, Andrés (2010): "On Language Contact as an Inhibitor of Language Change", en Anne Breitbarth, Christopher Lucas, Sheila Watts & David Willis (eds.), Continuity and Change in Grammar, Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins, pp. 97-118. https://doi.org/10.1075/la.159.05enr
Enrique Arias, Andrés (2012): "El contacto de lenguas como inhibidor del cambio lingü.stico", en Emilio Montero Cartelle y Carmen Manzano Rovira (coords.), Actas del VIII Congreso Internacional de Historia de la Lengua Española, 2, pp. 2651-2662.
Escandell Vidal, M.ª Victoria (2009): "Differential object marking and topicality: The case of Balearic Catalan", Studies in language: International Journal Sponsored by the Foundation "Foundations of Language", 33, 4, pp. 832-885. https://doi.org/10.1075/sl.33.4.02esc
Fábregas, Antonio (2013): "Differential Object Marking in Spanish: state of the art", Borealis - An International Journal of Hispanic Linguistics, 2 (12), pp. 1-80. https://doi.org/10.7557/1.2.2.2603
Fernández-Ordóñez, Inés (1999): "Leísmo, laísmo y loísmo", en Violeta Demonte e Ignacio Bosque (coords.), Gramática descriptiva de la lengua española, 1, Madrid, Espasa Calpe, pp. 1317-1398.
Ferrer i Bosch, Antònia (1978): "Català-castellà i les classes socials a Tarragona. De la Nova Planta a la Renaixença (1714-1823)", Mayurqa, 18, pp. 101-108.
Finegan, Edward y Douglas Biber (1994): "Register and social dialect variation: an integrated approach", en Douglas Biber y Edward Finegan (eds.), Sociolinguistic perspectives on register, New York, Oxford University Press, pp. 315-347.
García-García, Marco (2018): "Nominal and verbal parameters in the diachrony of differential object marking in Spanish", en Ilja A. Seržant y Alena Witzlack-Makarevich (eds.), Diachrony of differential argument marking, Berlin, Language Science Press, pp. 187-216.
GIEC = Institut d'Estudis Catalans (2018): Gramàtica essencial de la llengua catalana, Barcelona, IEC, en línea: <https://geiec.iec.cat/>.
Gómez Seibane, Sara (2019): "El peso de la norma lingüística en la configuración del castellano del País Vasco: una mirada al siglo xix", en Eugenio Bustos Gisbert y Juan Sánchez Méndez (eds.), La configuración histórica de las normas del castellano, Valencia, Tirant lo Blanch, pp. 249-267.
Guitart, Jorge M. (2004): Sonido y sentido. Teoría y práctica de la pronunciación del español, Washington, Georgetown University Press.
Heusinger, Klaus von y Kaiser, Georg A. (2005): "The Evolution of Differential Object Marking in Spanish", en Elisabeth Stark, Klaus von Heusinger y Georg A. Kaiser (eds.), Proceedings of the Workshop "Specificity and the evolution/emergence of nominal determination systems in Romance", Arbeitspapier 119, Universität Konstanz, Fachbereich Sprachwissenschaft, pp. 33-69.
Heusinger, Klaus von y Georg A. Kaiser (2007): "Differential Object Marking and the Lexical Semantics of Verbs in Spanish", en Georg A. Kaiser y Manuel Leonetti (eds.), Proceedings of the Workshop "Definiteness, Specificity and Animacy in Ibero-Romance Languags, Arbeitspaper 122, Universität Konstanz, Fachbereich Sprachwissenschaft, pp. 85-100.
Heusinger, Klaus von y Georg A. Kaiser (2011): "Affectedness and Differential Object Marking in Spanish", Morphology, 21, pp. 593-617. https://doi.org/10.1007/s11525-010-9177-y
Heusinger, Klaus von (2018): "The diachronic development of Differential Object Marking in Spanish ditransitive constructions", en Ilja A. Seržant y Alena Witzlack-Makarevich (eds.), Diachrony of differential argument marking, Berlin, Language Science Press, pp. 283-310.
Jiménez-Gaspar, Amelia, Acrisio Pires y Pedro Guijarro-Fuentes (2017): "Bilingualism and language change: the case of pronominal clitics in Catalan and Spanish", International Journal of Bilingual Education and Bilingualism. https://doi.org/10.1080/13670050.2017.1333487
Kühl, Karoline y Kurt Braunmüller (2014): "Stability and divergence: An extended approach to language contact", en Kurt Braunmüller, Steffen Höder y Karoline Kühl (eds.), Stability and Divergence in Language Contact. Factors and Mechanisms, Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins, pp. 13-38. https://doi.org/10.1075/silv.16.02kuh
Laca, Brenda (2006): "El objeto directo. La marcación preposicional", en Concepción Company (coord.), Sintaxis histórica de la lengua española, 1, 1, pp. 423-478.
López, Luis (2016): "Dislocations and Information Structure", en Caroline Féry y Shin Ishihara (eds.), The Oxford Handbook of Information Structure, Oxford, Oxford University Press, pp. 402-421.
Lunn, Patricia (2002): "Tout se tient in Dominican Spanish", en James F. Lee, Kimberly. L. Geeslin y J. Clancy Clements (eds.), Structure, meaning and acquisition in Spanish, Somerville (MA), Cascadilla Press, pp. 65-72.
Mardale, Alexandru y Petros Karatsareas (2020): "Differential Object Marking and Language Contact: An Introduction", Journal of Language Contact, 13 (1), pp. 1-16. https://doi.org/10.1163/19552629-bja10001
Moll, Francesc de B. (1991): Gramàtica històrica catalana, València, Universitat de València.
Montrul, Silvina (2014): "Structural changes in Spanish in the United States: Differential object marking in Spanish heritage speakers across generations", Lingua, 151, pp. 177-196, https://doi.org/10.1016/j.lingua.2014.05.007
Montrul, Silvina y Melissa Bowles (2009): "Back to basics: Differential Object Marking under incomplete acquisition in Spanish heritage speakers", Bilingualism: Language and Cognition, 12 (3), pp. 363-383.
https://doi.org/10.1017/S1366728909990071
Montrul, Silvina y Noelia Sánchez-Walker (2013): "Incomplete acquisition of Differential Object Marking in child and adult Spanish heritage speakers", Language Acquisition, 20:2, pp. 1-31. https://doi.org/10.1080/10489223.2013.766741
NGLE = Real Academia Española (2009): Nueva gramática de la lengua española. Sintaxis II, II, Madrid, Espasa.
Paredes, Florentino y Pedro Sánchez-Prieto Borja (2008): "A methodological approach to the history of the sociolinguistics of the Spanish language", International Journal of the Sociology of Language, 193-194 (1), pp. 21-55. https://doi.org/10.1515/IJSL.2008.046
Pineda, Anna (2018): "Acostament al marcatge diferencial d'objecte als inicis de català modern", eHumanista/IVITRA, 14, pp. 570-596.
Rodríguez-Ordóñez, Itxaso (2020): "Basque Differential Object Marking as a Contact-Induced phenomenon: How and Why?", Journal of Language Contact, 13 (1), pp. 227-270. https://doi.org/10.1163/19552629-bja10007
Sancho, Pelegrí (2002): "La preposició i el sintagma preposicional", Gramàtica del català contemporani, II, Barcelona, Empúries, pp. 1698-1796.
Schneider, Edgar W. (2013): "Historical Variation and Change in Written Documents. New Perspectives", en Jack K. Chambers and Natalie Schilling (eds.), The Handbook of Language Variation and Change, Oxford, U.K., Wiley-Blackwell, pp. 56-81.
Serrano, M.ª José (2011): "Morphosyntactic Variation in Spain", en Manuel Díaz-Campos (ed.), The Handbook of Spanish Sociolinguistics, Oxford, Wiley-Blackwell, pp. 186-204. https://doi.org/10.1002/9781444393446.ch9
Sinner, Carsten (2004): El castellano de Cataluña, estudio empírico de aspectos léxicos, morfosintácticos, pragmáticos y metalingü.sticos, Tübingen, Niemeyer. https://doi.org/10.1515/9783110933871
Sundquist, John D. (2010): "Variation, continuity and contact in Middle Norwegian and Middle Low German", en Anne Breitbarth, Christopher Lucas, Sheila Watts y David Willis (eds.), Continuity and Change in Grammar, Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins, pp. 145-165. https://doi.org/10.1075/la.159.07sun
Tippets, Ian (2010): Differential Object Marking in Spanish: a quantitative variationist study, tesis doctoral, The Ohio State University.
Thomason, Sarah Grey y Terence Kauffman (1988): Language Contact, Creolization and Genetic Linguistics, Berkeley/Los Angeles, University California Press. https://doi.org/10.1525/9780520912793
Torrego, Esther (1999): "El complemento directo preposicional", en Violeta Demonte e Ignacio Bosque (coords.), Gramática descriptiva de la lengua española, 2, Madrid, Espasa Calpe, pp. 1779-1806.
Vann, Robert E. (2001): "El castellà catalanitzat a Barcelona: perspectives lingü.stiques i culturals", Catalan Review, 1, 15, pp. 117-131. https://doi.org/10.3828/CATR.15.1.6
Descargas
Publicado
Cómo citar
Número
Sección
Licencia
Derechos de autor 2022 Consejo Superior de Investigaciones Científicas (CSIC)
Esta obra está bajo una licencia internacional Creative Commons Atribución 4.0.
© CSIC. Los originales publicados en las ediciones impresa y electrónica de esta Revista son propiedad del Consejo Superior de Investigaciones Científicas, siendo necesario citar la procedencia en cualquier reproducción parcial o total.Salvo indicación contraria, todos los contenidos de la edición electrónica se distribuyen bajo una licencia de uso y distribución “Creative Commons Reconocimiento 4.0 Internacional ” (CC BY 4.0). Puede consultar desde aquí la versión informativa y el texto legal de la licencia. Esta circunstancia ha de hacerse constar expresamente de esta forma cuando sea necesario.
No se autoriza el depósito en repositorios, páginas web personales o similares de cualquier otra versión distinta a la publicada por el editor.
Datos de los fondos
Universitat Rovira i Virgili
Números de la subvención 2019PMF-PIPF-65
Ministerio de Ciencia, Innovación y Universidades
Números de la subvención PID2019-105865GB-I00